Thoả thuận Paris về biến đổi khí hậu được thông qua tại Hội nghị các Bên tham gia Công ước khung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu lần thứ 21 (COP21), là văn bản pháp lý toàn cầu đầu tiên ràng buộc trách nhiệm của tất cả các Bên trong ứng phó với biến đổi khí hậu. Trách nhiệm này đã được các Bên cam kết thông qua “Đóng góp dự kiến do quốc gia tự quyết định” (INDC).

Sau khi Thỏa thuận Paris có hiệu lực ngày 4/11/2016, INDC đã chính thức trở thành Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC, bỏ cụm từ dự kiến). Các quốc gia có nghĩa vụ thực hiện đầy đủ các cam kết của mình trong NDC kể từ năm 2021 trở đi. Các quốc gia được yêu cầu đệ trình bản mới hoặc bản cập nhật NDC của mình tới Ban thư ký Công ước Khung của Liên hợp quốc về BĐKH trước tháng 3 năm 2020.

Là một trong những quốc gia chịu nhiều tác động của BĐKH, Việt Nam đã và đang thực hiện nhiêu giải pháp ứng phó với BĐKH thông qua xây dựng và thực hiện Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu và Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh. Đây là những định hướng chiến lược nhằm giải quyết các vấn đề BĐKH một cách căn cơ, bài bản trong nhiều thập kỷ tiếp theo và là nội dung chủ đạo khi xây dựng cam kết nêu trong INDC của Việt Nam trình Liên Hợp Quốc tháng 09 năm 2015.

Sau khi Việt Nam phê duyệt Thỏa thuận Paris ngày 31/10/2016, INDC của Việt Nam chính thức trở thành NDC và Việt Nam có nghĩa vụ thực hiện từ năm 2021 trở đi. NDC của Việt Nam gồm hai hợp phần chính là giảm nhẹ phát thải khí nhà kính (KNK) và thích ứng với BĐKH.

Về giảm nhẹ phát thải KNK, Việt Nam đặt mục tiêu đến 2030, bằng nguồn lực trong nước, sẽ giảm 8% tổng lượng phát thải KNK so với kịch bản phát triển thông thường và có thể tăng lên thành 25% khi nhận được hỗ trợ quốc tế thông qua hợp tác song phương, đa phương và thực hiện các cơ chế mới trong Thỏa thuận khí hậu toàn cầu. Đóng góp về giảm nhẹ phát thải KNK của Việt Nam sẽ định kỳ được xem xét, đánh giá, điều chỉnh cho phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội từng thời kỳ.

Về thích ứng với BĐKH, Việt Nam sẽ tiếp tục thực hiện các chương trình, dự án thích ứng với BĐKH trong khuôn khổ Chiến lược quốc gia về BĐKH nhằm tăng cường khả năng chống chịu, bảo vệ cuộc sống và sinh kế cho người dân, tạo điều kiện để có đóng góp lớn hơn trong giảm nhẹ phát thải KNK.

Triển khai Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu tại các Bộ, ngành, địa phương

Việc triển khai thực hiện Thoả thuận Paris tại Việt Nam thực chất và chủ yếu là tập trung triển khai thực hiện NDC. Kế hoạch thực hiện Thoả thuận Paris của Việt Nam đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định sổ 2053/QĐ-TTg ngày 28 tháng 10 năm 2016.

Ngày 08/02/2017, Thủ tướng Chính phủ đã có văn bản về việc triển khai kết quả Hội nghị COP22, đã giao các Bộ, ngành, địa phương xây dựng kế hoạch cụ thể triển khai các nhiệm vụ được giao tại Quyết định số 2053/QĐ-TTg ngày 28/10/2016 của Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch thực hiện Thoả thuận Paris về biến đổi khí hậu; chủ động lồng ghép các hành động ứng phó với biến đổi khí hậu vào các kế hoạch đầu tư, phát triển kinh tế - xã hội.

Để thống nhất triển khai nhiệm vụ nêu trên, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có Công văn 4126/BTNMT-BĐKH ngày 11/8/2017 hướng dẫn các Bộ, ngành, địa phương xây dựng kế hoạch thực hiện Thoả thuận Paris về biến đổi khí hậu với mục tiêu xác định và triển khai các hoạt động, giải pháp phù hợp đến năm 2020 và 2030 để hoàn thành các nhiệm vụ được giao.

Việc xây dựng Kế hoạch thực hiện Thoả thuận Paris về biến đổi khí hậu của Bộ, ngành, địa phương cần đáp ứng các yêu cầu: bám sát các nhiệm vụ được giao tại Quyết định số 2053/QĐ-TTg ngày 28/10/2016; phù hợp với chức năng nhiệm vụ, các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, chương trình phát triển kinh tế xã hội ngắn hạn, trung hạn, dài hạn của quốc gia, của ngành, lĩnh vực và địa phương; kế thừa các kết quả đã đạt được và tiếp tục các hoạt động ứng phó với biến đổi khí hậu và tăng trưởng xanh có điều chỉnh, bổ sung phù hợp với yêu cầu mới và tận dụng cơ hội do Thoả thuận Paris mang lại; có sự tham gia của các bên liên quan vào các nội dung phù hợp, đặc biệt là khối doanh nghiệp và cộng đồng dân cư địa phương; đảm bảo tính khả thi về thời gian, nguồn lực thực hiện, tính hiệu quả và kết quả đầu ra; tạo cơ hội để các doanh nghiệp tham gia đầu tư, đặc biệt là các hoạt động phát triển và chuyển giao công nghệ trong lĩnh vực giảm nhẹ phát thải khí nhà kính; đảm bảo khả năng kiểm tra, giám sát, đánh giá quá trình thực hiện cũng như kết quả đầu ra.

Kế hoạch cần được phân kỳ thực hiện trong 2 giai đoạn: giai đoạn đến năm 2020 và giai đoạn từ năm 2021 đến 2030.

Giai đoạn đến năm 2020, Việt Nam chưa có nghĩa vụ bắt buộc thực hiện các cam kết nêu tại Thoả thuận Paris về biến đổi khí hậu nên trong kế hoạch của Bộ, ngành, địa phương cần phản ánh được các nhiệm vụ lồng ghép với các hoạt động ứng phó với biến đổi khí hậu đã được phê duyệt và các nhiệm vụ mới phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của Bộ, ngành, địa phương hoặc triển khai các nhiệm vụ mang tính bắt buộc đã được xác định tại Quyết định 2053/QĐ-TTg.

Giai đoạn từ năm 2021 đến 2030, đây là giai đoạn các quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam, bắt buộc phải thực hiện các cam kết nêu trong NDC. Theo quy định tại Thoả thuận Paris, các cam kết trong NDC của mỗi quốc gia sẽ được định kỳ rà soát, cập nhật theo hướng không thấp hơn các cam kết đã đưa ra. Nghĩa là, sau khi NDC của một quốc gia được rà soát, cập nhật, thì những gì đã cam kết trước đó vẫn là những nội dung cần phải thực hiện. Lần rà soát cập nhật đầu tiên sẽ hoàn thành vào năm 2020 và được thực hiện mỗi 5 năm một lần. Vì vậy, đề nghị các Bộ, ngành, địa phương bám sát các nhiệm vụ được giao tại Quyết định 2053/QĐ-TTg để lập kế hoạch thực hiện các cam kết đóng góp trong NDC hiện nay. Sau khi NDC của Việt Nam được rà soát, cập nhật thì sẽ điều chỉnh, bổ sung tương ứng.

Các Bộ, ngành, địa phương xây dựng Kế hoạch theo các bước sau:

Bước 1: Rà soát xác định ra các nhiệm vụ có liên quan tới Bộ, ngành, địa phương được giao tại Quyết định 2053/QĐ-TTg ngày 28/10/2016 của Thủ tướng Chính phủ;

Bước 2: Rà soát các văn bản, chương trình, dự án, hoạt động ứng phó với biến đổi khí hậu và tăng trưởng xanh đã được phê duyệt; sắp xếp theo nhóm phù hợp các nhiệm vụ được giao đã được xác định tại Bước 1;

Bước 3: Xác định các nội dung phù hợp cần tiếp tục được triển khai; nội dung cần điều chỉnh và nội dung cần thực hiện bổ sung, trong đó có nhóm nhiệm vụ mới, nhiệm vụ lồng ghép với các chương trình, dự án, hoạt động đang triển khai;

Bước 4: Đề xuất đầu mối chủ trì, phối hợp và nguồn lực để thực hiện. Chú ý bố trí đủ nguồn lực thực hiện các nhiệm vụ thuộc nhóm bắt buộc đã được xác định tại Quyết định 2053/QĐ-TTg. Xác định các nội dung có thể huy động nguồn lực từ khối doanh nghiệp, xã hội hoá hoặc huy động hỗ trợ để đề xuất biện pháp triển khai phù hợp;

Bước 5: Lấy ý kiến rộng rãi từ các đơn vị quản lý, các doanh nghiệp, cộng đồng, các tổ chức có liên quan về dự thảo Kế hoạch, tổng hợp ý kiến trình cấp có thẩm quyền xem xét phê duyệt. Gửi Kế hoạch đã được phê duyệt đến các đơn vị có liên quan để thực hiện và đến Bộ Tài nguyên và Môi trường để tổng hợp, theo dõi.

Việc giám sát và đánh giá việc thực hiện Kế hoạch thực hiện Thoả thuận Paris về biến đổi khí hậu của các Bộ, ngành, địa phương được thực hiện ở cấp quốc gia, cấp ngành và cấp địa phương. Khuyến khích các tổ chức chính trị - xã hội và các tổ chức khác tham gia vào việc giám sát, đánh giá độc lập việc thực hiện các nội dung của Kế hoạch thực hiện Thoả thuận Paris về biến đổi khí hậu.